ALEKSANDAR RANKOVIĆ – kontroverzni pad gazda Marka
Pad Aleksandra Rankovića Leke, vjenčanog kuma Josipa Broza, jedan je od najkontroverznijih događaja u historiji komunizma u Jugoslaviji.
Brionski plenum je naziv za Četvrtu plenarnu sjednicu Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije (CK SKJ), održanu 1. jula 1966. godine u hotelu „Istra“ na ostrvu Brionima.
Na ovoj sjednici je po montiranom postupku sa svih državnih i partijskih funkcija smijenjen je Aleksandar Ranković, dotadašnji potpredsjednik Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i sekretar Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije – jedan od trojice najvažnijih ljudi u zemlji.
Povod za održavanje Brionskog plenuma i smjenu Rankovića bila je “afera prisluškivanja“, kad je predsjednik SFRJ Josip Broz Tito u svojoj rezidenciji u Užičkoj ulici broj 15 u Beogradu pronašao aparate za prisluškivanje (u svom radnom kabinetu i u spavaćoj sobi). Kasnije će se saznati da su ovi (kao i mnogi drugi) prisluškivači postavljeni upravo po Brozovom nalogu.
Tito je o ovome odmah obavijestio politički i vojni vrh zemlje, a za prisluškivanje je optužio Upravu državne bezbjednosti (UDBA) i Aleksandra Rankovića.
Aleksandar Ranković, kao dugogodišnji ministar unutrašnjih poslova i organizator službe bezbjednosti, snosio je glavnu krivicu. Plenum je poslije duge rasprave prihvatio ostavku Rankovića na članstvo u CK SKJ i Izvršnom komitetu CK SKJ, kao i ostavku Saveznoj skupštini na mjesto potpredsjednika SFRJ.
Godine 1967. usljedila je reorganizacija Uprave državne bezbjednosti, kad je federalizovana (svaka republika imala je svoju službu) i promijenjen joj naziv u Služba državne bezbjednosti (SDB).
Nakon odlaska Rankovića s mjesta šefa državne bezbjednosti uništena je velika količina arhivske građe, za koju se ni do danas ne zna šta je u njoj pisalo. Razne komisije su uništile preko dva miliona dosijea arhivske građe koja se nalazila u arhivima državne bezbjednosti u periodu od 1966. do 1977. godine.
Operaciju uklanjanja Rankovića s političkog i policijskog vrha Jugoslavije sproveo je Ivan Stevo Krajačić, prvi šef OZNE i tadašnji predsjednik Sabora Socijalističke Republike Hrvatske. Ta je operacija značila početak promjene karaktera države, koja je od centralističke postala federalna čemu su srbijanski kadrovi do tada pružali oštar otpor. To je bila svojevrsna osveta jer je upravo Ranković bio pokretač istrage protiv Andrije Hebranga.
Aleksandar Ranković je poslije Brionskog plenuma penzionisan i isključen iz Saveza komunista Jugoslavije. Sve do svoje smrti živio je u Beogradu i Dubrovniku, povučenim životom, bez ikakvih javnih i političkih nastupa. Umro je u Dubrovniku 19.augusta 1983. godine.
Njegovoj sahrani na Novom groblju u Beogradu prisustvovalo je 100.000 ljudi.
____________________
Aleksandar Ranković je bitno doprinio na jačanju bezbjednosti poslijeratne Jugoslavije, jačanju i razvijanju organa državne represije, koji su uspješno i brzo likvidirali preostale političke neprijatelje (četnike, ustaše, rupnikovce…).
Ranković jedna je od najodgovornijih osoba za teror jugoslavenske tajne policije i masovna ubijanja nakon Drugog svjetskog rata. Bio je šef svih policijskih i tajnih službi, zadužen za borbu protiv svih koji su smatrani protivnicima režima i države Jugoslavije.
I na kraju jedna zanimljivost.
Krajem jula 1941. godine pao je u ruke policiji. Poslije hapšenja, Ranković je odveden u Gestapo i tu je mučen. Poslije batina, onesviješćen, prenijet je u bolnicu. Spašavanje iz bolnice su organizovali Spasenija Cana Babović i Đuro Strugar, 30. jula. Poslije kratke pucnjave, Ranković je u pidžami izveden iz bolnice. Akciju evakuacije su potpomagali beogradski ilegalci koji su štitili odstupnicu.
Po ovom događaju snimljena je jedna epizoda iz serije “Otpisani”.
