KULA U KOZARCU
Kozarac je stariji od Prijedora. U pisanim dokumentima prvi put se spominje još 1334. godine, a Prijedor, u pravom smislu, tek od sredine 18. vijeka. U Kozarcu je u to vrijeme uveliko već bila sagrađena tvrđava.
Njena gradnja počela je 1678. godine, stoljeće i po otkako su Kozarac preuzele Osmanlije (1518.).
Tvrđava je razorena 1716. godine od strane austrijske vojske, a poslije Požarevačkog mira 1718. godine, osmanska vlast je popravlja. Radovi su završeni 1736. godine kada je izgrađena i 20 metara visoka kula u kojoj je stanovao kapetan grada i dio posade. Kula je imala četiri sprata, te drveni posljednji sprat sa hrastovim krovom.
Tvrđava se prostirala više od 15.000 kvadratnih metara površine, imala je nepravilan četverougaoni oblik i bila je opasana zidovima visine četiri, a širine jedan metar. Imala je četiri ulaza i na sjevernoj ulaznoj strani kulu visoku 12 metara, a u blizini nje tabiju s dvanaest topova. Kula je bila sjedište kapetana i odbrambene posade grada, u čijem je središtu bila i Asker (vojna) džamija.
Prenošenjem sudske i upravne vlast u Prijedor, sredinom 19. vijeka, tvrđava u Kozarcu, a sa njom i kula izgubiće brzo na značaju. Vremenom su se u nju naselili stanovnici Kozarca, a veoma brzo stambeni objekti oko tvrđave će prerasti naselje unutar nje i počeće se širiti na sve strane.
Godine 1935. tadašnji vlasnik kule Huse Ključanin skinuo je taj sprat s krovom i prilagodio je za privatno stanovanje. Godine 1958. Narodni odbor opštine Kozarac podigao je novi krov i obnovio cijelu kulu. Zemljana utvrda za smještaj nekadašnjih topova, koja se nalazila na sjeverozapadnoj strani tvrdave, bila je spojena sa kulom i adaptirana je za potrebe ugostiteljskog objekta.
Danas kula još uvijek dominira prostorom, ali su u njoj obrušeni spratovi, a u privatnom građevinskom skladištu, iznajmljenom prostoru od strane grada Prijedora, samo se sporadično naziru ostaci starih zidova.
Ovaj objekat se nalazi na Privremenoj listi nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine.
