JUDENFREI – Srbija je prva država koja je proglašena “čista od Jevreja”
Međunarodni dan sjećanja na žrtve Holokausta obilježava 27. januara u sjećanju na žrtve Holokausta, genocida nad evropskim Jevrejima od strane nacističke Njemačke i njenih saveznika između 1941. i 1945. godine. Za datum praznika je izabran 27. januara kao dan kada je Crvena armija oslobodila koncentracioni logor Aušvic.
Ubrzo nakon preuzimanja vlasti u Njemačkoj 1933. godine, nacisti počinju ostvarivanje jednog od svojih najvažnijih programskih ciljeva: iskorijeniti svaki utjecaj Jevreja u njemačkoj politici, ekonomiji i kulturi. Donesen je niz antijevrejskih propisa, koji kulminiraju proglašenjem Nirnberških zakona 1935. godine. Napadom Njemačke na Sovjetski Savez 1941. počela je realizacija plana, da se svi Jevreji iz Njemačke i zaposjednutih područja srednje i zapadne Evrope deportiraju na istok. Time bi se dobila etnički čista teritorija, očišćena od Jevreja
Judenfrei označava područje koje je “očišćeno” od Jevreja tokom Holokausta.
Judenfrei opisuje kako je lokalno jevrejsko stanovništvo uklonjeno iz grada, regije ili zemlje prisilnom evakuacijom tokom Holokausta. Metode čišćenja uključivale su prisilno stanovanje u nacističkim getima, posebno u istočnoj Evropi, i prisilno preseljenje na istok od strane njemačkih trupa, najčešće u logore smrti.
Ustanove, sela, gradovi i regije proglašeni su judenfrei nakon što su očigledno bili očišćeni od Jevreja. Među lokacijama koje su proglašene “judenfrei” izdvajaju se:
– Banat, teritorija Srbije pod njemačkom okupacijom – koji je 20. avgusta 1941. godine proglašen judenfrei od strane njemačkih administratora.
– Njemački okupirani Luksemburg – judenfrei prema izvještaju iz novina 17. oktobra 1941. godine.
– Njemačka okupirana Estonija – decembar 1941. Proglašena kao judenfrei na konferenciji u Vanseu 20. januara 1942. godine.
– Nezavisna Država Hrvatska – Proglašena judenfrei od strane ministra unutrašnjih poslova Andrije Artukovića u februaru 1942. godine, ali su u Njemačkoj posumnjali da to nije istina i vlasti iz Berlina su poslake Franza Abromeita da procijeni situaciju. Nakon toga, ustaše su bile pod pritiskom da “završe posao”. U aprilu 1942. dvije stotine osječkih Jevreja deportovano je u Jasenovac, dok je 2.800 poslano u Aušvic. Gestapo je u maju 1943. organizovao odlazak posljednjih Jevreja iz Hrvatske, 1.700 je bilo iz Zagreba i 2.500 iz drugih dijelova NDH koji su poslani u Aušvic. Njemački ambasador Zigfrid Kaše javio je u poruci Berlinu 18. aprila 1944. godine, da je “Hrvatska jedna od zemalja u kojoj je riješen jevrejski problem”.
– Srbija – avgust 1942. godine, saopšteno je u proglasu njemačke vojne komande za Balkan.
Zanimljivo je da su Beč i Berlin za judenfrei gradove proglašeni “tek” 9. oktobra 1942. (Beč), odnosno 19. maja 1943. (Berlin).
Iako su Luksemburg i Estonija do početka rata bile države, pod okupacijom nisu imale svoju Vladu, za razliku od Nedićeve Srbije i Pavelićeve NDH.
Srbi su kao i mnogi drugi narodi koji su bili dio ratne mašinerije Trećeg Rajha, odmah po okupaciji počeli provoditi Nirnberške zakone, no za razliku od drugih evropskih država Srbija se prva pohvalili kao zemlja očišćena od Jevreja.
Taj dio holokausta nad Jevrejima u kojem je aktivno učestvovala Srbija uvijek je nekako sramežljivo i usput spominjan jer je snažna srpska i jugoslavenska propaganda stalno u prvi plan isticala zločine nad Jevrejima u NDH. U Srbiji su zločine nad Jevrejima uvijek nastojali sakriti.
Zbog toga veliki dio građana Srbije i danas ne zna da sramotni rasni zakoni nisu bili samo u Pavelićevoj NDH nego i u Nedićevoj Srbiji.
Presudnu ulogu u progonu i uništavanju Jevreja u Srbiji odigrao je Milan Nedić. Odmah po preuzimanju vlasti započelo je brzo i nesmiljeno provođenje rasističke politike protiv Jevreja i Roma. U vrlo kratkom su roku preuzeti rasistički zakoni (Nirnberški zakoni) i postupci iz nacističke Njemačke. Okupacionaa je vlast u saradnji s vladom Milana Nedića, donijela brojne antijevrejske zakone. Jedna od prvih diskriminacionih odredbi bilo je obilježavanje Jevreja žutom trakom, gdje je pisalo Jevrejin – Jude. Na snagu je stupila 19. aprila 1941., više od mjesec dana prije nego u NDH, gdje je stupila na snagu tek 21. maja 1941.
Od 12.5000 Jevreja u Srbiji, ubijeno je njih 11.000
“Konačno rješenje” jevrejskog pitanja provedeno je na Sajmištu dolaskom plinske komore-kombija iz Njemačke, poznatije pod imenom dušegupka. U Beograd je poslan jedan od takvih prvih kombija u Evropi. Već u martu i maju 1942. svako jutro, osim nedjeljom i praznikom, kombi je nakrcan jevrejskom djecom, ženama i starcima kojima je bilo rečeno da ih premještaju. Prividno ljubazni, a može se naći i informacija kako su djeci pri ukrcaju čak davali slatkiše, baš poput Ratka Mladića koji je isto postupao prema bošnjačkoj djeci u Srebrenici, žrtve su gušene u hermetički zatvorenoj unutrašnjosti kamiona tako što bi se ispušni gasovi sprovodili u nju.
Već u avgustu 1942. general Aleksander Ler, nacistički protektor Srbije, Srbiju je proglasio “Judenfrei” (‘slobodan od Židova’ – nacistički izraz za područje očišćeno od Židova) te pohvalio Srbe i Srbiju za pomoć u etničkom čišćenju.
Sistematsko čišćenje Srbije od Jevreja izvršavano je i u manjim gradovima. Tako je, naprimjer, u Novom Pazaru za vreme vladavine gradonačelnika Aćifa Hadžiahmetovića, 1942. godine, cijelo jevrejsko stanovništvo Novog Pazara koje je brojalo 221 osobu je pohapšeno, zatim poslato u koncetracioni logor Sajmište i tamo ubijeno.
Srpski čelnik Milan Nedić boravio je u službenoj posjeti Adolfu Hitleru 19. septembra 1943., šireći i zagovarajući ideju da Srbija nije mjesto za Jevreje i zahvalivši se Fireru na odluci da istrijebi jevrejski narod u Evropi. I jesu – između 90 i 94% srpskih Jevreja istrijebljeno je u raznim koncentracijskim logorima širom Srbije do polovine 1942. godine.
