ABOLICIJA ČETNIKA 1944. GODINE
“Sposoban čovjek odlazi u četnike, a vraća se iz partizana”.
Neistina je da su četnici 1945. brijali brade i prelazili u partizane. Ovi su ih lično brijali još 1943. i primali u svoje redove. Kako je tada rekao Milovan Đilas: “Šajkača ima dvije strane”.
Dana 27. oktobra 1941., na inicijativu Josipa Broza Tita održan je sastanak četnika i partizana na najvišem nivou. Na tom sastanku sklopljen je sporazum o zajedničkoj borbi. Partizansku delegaciju predvodio je Josip Broz Tito, a četničku Draža Mihailović. Neposredno po sklapanju sporazuma, partizanski Vrhovni štab je četničkoj strani isporučio 500 pušaka i 24.000 metaka, a četničkoj komandi u Požegi 5.000 kg žita.
Nakon sloma Užičke republike krajem 1941. godine, te bijega i sklanjanja jedinica Jugoslovenske vojske u otadžbini i partizanskih jedinica iz Srbije na teritorij NDH i tokom nastavka rata dolazilo je do saradnje partizana i četnika. Jedan od vodećih partizanskih generala, Svetozar Vukmanović Tempo, u svojim Uspomenama opisao je zločine koje su zajedno vršile grupe lokalnih četnika i partizana nad nesrpskim življem Bosne i Hercegovine. Vukmanović tvrdi, da su četnici naglašavali da se bore jedino protiv Hrvata i muslimana, i za to da Bosna postane srpska, a ne žele se boriti protiv okupatora.
Za to vrijeme u Srbiji tokom cijelog Drugoga svjetskog rata, sve do dolaska ruske Crvene armije i operacija na oslobođenju Beograda i probijanja Sremskog fronta, nije bilo niti jedne velike bitke dok je ASNOS (Antifašistički savez narodnog oslobođenja Srbije) formiran tek u jesen 1944.
Ulaskom Crvene Armije u Srbiju u oktobru 1944. i napredovanjem ka Beogradu četnicima je konačno postalo jasno u kom smjeru kreće rat. Na dan oslobođenja Beograd, 20. oktobra 1944. AVNOJ donosi odluku o opštoj aboliciji za pripadnike četničkih jedinica rečenicom koja glasi:
“Daje se opšta amnestija svim licima koja su učestvovala u jedinicama Draže Mihailovića…“
Prethodno je kralj Petar II 12. septembra 1944. izdao ultimatum ravnogorskim i ostalim četničkim pokretima o prekidu saradnje s okupatorom. Draža Mihailović nije to poslušao kao ni drugi četnički komandanti koji su bili pod njegovim uticajem.
Tito je nekoliko puta upućivao pozive pripadnicima neprijateljskih jedinica (to je uključivalo Mihilovićeve četnike, hrvatske domobrane i slovenske domobrance, ali ne i ustaše i nedićevce i ljotićevce) da pređu na stanu Narodnooslobodilačkog pokreta, uz obećanje amnestije. Posljednji rok bio je do 15. januara 1945. Znatan broj četnika iz Srbije iskoristio je tu priliku. Time je mnogo četnika ostalo nekažnjeno, a mnogi su se infiltrirali u Komunističku partiju, te se predstavljali kao oslobodioci Jugoslavije. Jedan u nizu paradoksa je i taj, da su ti isti (dojučerašnji četnici), slijedećih mjeseci, u “završnim operacijama za oslobađanje zapadnih krajeva zemlje“, ovoga puta stizali kao “oslobodioci” – partizani, vršeći masovna strijeljanja nad zarobljenim pripadnicima ustaškog pokreta.
Uključivanje četnika i drugih velikosrpskih elemenata u komunističke upravne strukture u Beogradu omogućilo je ukorjenjivanje velikosrpske ideologije i osiguralo njen nastavak putem novoga sredstva – Komunističke partije Jugoslavije.
