AMERIČKI GRAĐANSKI RAT – Robert E. Lee, ikona demokrata juga
Američki građanski rat (1861–1865), sukob između sjevernih država federalne Unije Sjedinjenih Američkih Država s 11 odcijepljenih južnih članica, koje su činile Konfederaciju SAD-a. Izbijanje sukoba vrhunac je decenijama dugih nesuglasica oko doktrine o pravima država, trgovine i ropstva, ali i bitnih društveno-kulturnih vrijednosnih različitosti.
Rat je počeo napadom snaga konfederacije na federalno utvrđenje Fort Sumter u Charlestonu 12. aprila 1861. godine. Građanski rat obilježile su krvave i učestale bitke. Tokom četiri godine ratovanja zbilo se 237 oružanih sukoba te puno više manjih akcija i okršaja. Jedna od najupečatljivijih karakteristika ovog rata je veliki broj žrtava te se Američki građanski rat smatra jednim od najkrvavijih ratova uopć. Bez ikakvih želja za zauzimanjem novih prostora, jedina meta svake strane bio je neprijateljski vojnik.
Dok su vojska Unije imala više komandanata tokom rata (Halleck, Sherman, Grant…) vojska Konfederacije je imala samo jednog, generala Roberta Edwarda Lee-ja.
Robert Edward Lee 1807. – 1870.), američki vojskovođa. Do 1861. godine bio je uspješan oficir Vojske Sjedinjenih Država da bi tokom Američkog građanskog rata bio najuspješniji general na strani pobunjene Konfederacije. Premda je bio na strani poraženih, Lee se smatra najvećim vojskovođom Američkog građanskog rata.
Drugi od 46 u svojoj generaciji oficira na West Pointu, Lee se istakao kao izuzetan vojnik u Američkoj vojsci tokom 32 godine službe. Učestvovao je u Meksičko-američkom ratu (1846—1848).
Početkom 1861. predsjednik SAD Abraham Lincoln je pozvao Leeja da preuzme komandu čitave vojske Sjevera, ali je Lee to odbio pošto se Virdžinija (njegova matična država) odvajala od SAD, uprkos njegovim željama. Lee je bio protiv odcjepljenja južnih država od Unije, ali Virdžinija mu je značila više nego Sjedinjene Države. Lee je zatim služio kao vojni savjetnik predsjednika Juga Jeffersona Davisa. S tog položaja je imao određeni uticaj nad vojnim operacijama. Lee je tokom rata na uniformi uvijek nosio oznake čina pukovnika, umjesto onih generalskih. Pukovnik je bio posljednji čin koji je stekao u vojsci SAD-a te nije želio nositi generalske oznake sve dok Konfederacija ne stekne samostalnost te mu generalski čin bude mirnodopski potvrđen.
Leejeve najveće pobjede su bile Sedmodnevne bitke, Druga bitka na Bull Runu, bitka kod Fredericksburga i bitka kod Chancellorsvillea. Neriješena bitka kod Antietama 1862. je prinudila Leeja da se vrati na Jug. U julu 1863. Lee je pretrpio ubjedljiv poraz u bici kod Gettysburga, ali se uspio povući u Virdžiniju.
U proljeće 1864. novi komandant snaga Sjevera general Ulyssess Grant je počeo seriju operacija sa namjerom da uništi Leejevu armiju. Međutim, Lee nanosi velike gubitke većoj Grantovoj armiji, ali su njegovi vlastiti gubici bili nenadoknadivi. Početkom aprila 1865., prorijeđene Leejeve snage su se povukle sa svojih utvrđenih položaja blizu Richmonda i počele su povlačenje. Konačna Leejeva predaja se desila 9. aprila 1865. Prilikom predaje, ponudio je svoju sablju pobjedniku, ali ju je Grant odbio primiti, iz velikog poštovanja prema Leeju. Prema dogovoru o predaji, Leejeva čitava vojska je odmah bila amnestirana. Oficiri su smjeli zadržati svoje naoružanje a vojnici konje i mule kako bi se mogli vratiti kući i koristiti ih u zemljoradnji. Zbog te velikodušnosti, Lee poslije nikome u svojoj prisutnosti nije dopuštao da loše govori o Grantu.
Nakon rata Lee je predao zahtjev za amnestiju i američko državljanstvo. Zahtjev mu nikada nije odobren. Njegova plantaža Arlington, na kojoj je živio sa suprugom prije rata, oduzeta mu je i na njoj je napravljeno groblje za vojnike i istaknute američke političare.
Krajem 1865. imenovan za predsjednika univerziteta Washington u Lexingtonu. Ohrabrivao je pomirenje između Juga i Sjevera, i podržavao je predsjednika Andrewa Johnsona u njegovim naporima za rekonstrukciju SAD-a. Međutim, podržao je demokrate sa Juga koji su bili protiv republikanskih namjera da se oslobođenim robovima da pravo glasa i oduzme pravo glasa bivšim vojnicima i vođama Konfederacije.
Lee je umro 1870. godine. Poslije smrti, Lee je postao ikona južnjačkog “izgubljenog cilja” te je mišljenje o njemu kao jednom od najvećih američkih vojnih stratega prošireno čitavim SAD-om. Američko državljanstvo vraćeno mu je posthumno odlukom Američkog senata tek 1975. godine.
U Charlottesvilleu, grad u kojem vladaju demokrati, već dugo godina postoji ranije park i spomenik posvećen generalu Konfederacije. Lokalne vlasti u aprilu su donijele odluku da se ukloni spomenik jer takvi spomenici podsjećaju na mračna poglavlja američke historije, u kojima je ropstvo bilo legalno, a rasizam norma. Donoseći ovu odluku znalo se za visoki rizik suočavanja s južnjačkim nacionalizmom, koji ima svoju verziju i tog dijela američke historije. Neke ”interesne grupe” svjesno odabrale trenutak za uklanjanje spomenika znajući kakvu će reakciju izazvati u dijelu populacije koja pripada radikalnim desničarskim, neonacističkim i rasističkim grupama. Ni grad Charlottesville nije odabran slučajno, jer je to uporište Demokratske stranke.
