DVIJE STRANE SPOMENIKA JOSIPU JELAČIĆU
Spomenik banu Josipu Jelačiću (1801-1859) svečano je otkriven na glavnom zagrebačkom trgu 16. decembra 1866. godine. Dogodilo se to samo sedam godina nakon banove smrti. Na spomeniku ban Jelačić je okrenut ka sjeveru, ima ispruženu desu ruku u kojoj je sablja. Vjerovalo se da je to bio stav otpora prema Mađarskoj koja je tada imala upravu nad Hrvatskom. Mađari su upravo bana Jelačića smatrali glavnim krivcem za neuspjeh svoje revolucije 1848. godine.
Zbog zasluga za položaj Hrvatske u okviru Habsburške monarhije, još za banova života zagrebačko Gradsko poglavarstvo promijenilo je naziv najvećeg gradskog trga u Jelačićev trg, a 1854. pokrenuta je inicijativa za podizanje spomenika. Odbor za podizanje spomenika osnovan je 1860., a novac je prikupljen dobrovoljnim prilozima. Treba napomenuti da su u to doba trajali pregovori između Habsburgovaca i Mađara o preustroju Monarhije u kojima je i hrvatska strana tražila posebnost. Zbog toga niti jedna od navedenih strana nije blagonaklono gledala na podizanje spomenika banu.
No, spomenik mu se podiže i otkriva 16. decembra 1866. godine na glavnom trgu u Zagrebu koji nosi njegovo ime, Trg bana Jelačića. Djelo je Antona Dominika Fernkorna. Svečanost otkrivanja spomenika banu Jelačiću zabilježena je na fotografiji Franje Pommera, koja se smatra prvom reportažnom fotografijom u hrvatskoj historiji. Oko spomenika je sljedeće godine podignuta željezna ograda na čijim su uglovima postavljena četiri plinska rasvjetna stupa.
Za vrijeme jugoslavenske vlasti ban Jelačić je proglašen „slugom stranih interesa“, te je spomenik srušen u noći 25/26. jula 1947. godine, a trg je preimenovan u Trg Republike. Naredne 43 godine čuvan je u podrumu zagrebačke gliptoteke. Ponovo je postavljen 16. oktobra 1991. na banov rođendan, ali sad okrenut prema jugu.
Što li?
