HAPŠENJE DRAŽE MIHAILOVIĆA

Svakog marta u Višegradu okupi se stotinjak uniformisanih pripadnika tzv. Ravnogorskog pokreta odakle krenu ka desetak kilometara udaljenom  Dobrunu kako bi oplakali sudbinu svog komandanta, ratnog zločinca iz Drugog svjetskog rata, Draže Mihailovića koji je uhapšen 13. marta 1946. godine u akciji OZNe.

Detalji o zarobljavanju nisu saopšteni, ali su se kod naroda brzo ukorijenile dvije verzije.

Prema prvoj, OZNa je uspostavila radio vezu sa Dražom, predstavljajući se kao neka američka baza u Sredozemlju. Tako je ugovorena Dražina evakuacija avionom. Letjelica se spustila na ugovoreno mjesto, iz nje su izašli „američki oficiri“, rukovali se sa svima i Draža je ušao unutra. Ali, avion je sletio u Beograd.

Prema drugoj, manje raširenoj verziji, Dražu je izdao engleski oficir na službi u britanskoj ambasadi u Beogradu, koji je tokom rata pripadao vojnim misijama pri Vrhovnoj komandi. Taj Englez je navodno nekoliko puta uspio da se sastane sa Dražom, a onda je obavijestio OZNu o mjestu njegovog boravka.

Prema zvaničnoj verziji OZNe u hapšenju je ključni faktor bio Nikola Kalabić, komandant Kraljeve garde. Međutim, tada nije bilo govora o izdaji Nikole Kalabića. Naprotiv, njega su u izjavama iz 1946. godine i same vlasti označavale kao „posljednjeg Dražinog komandanta“, odnosno komandanta Dražine „najbliskije bande“.

Pošto se 1946. godine najviše govorilo o Kalabiću, to je uticalo da sljedeći potez vlasti bude da upravo Kalabića proglase za izdajnika. To je učinjeno u feljtonu „Politike“, od 5. avgusta do 17. septembra 1962. godine. Tada je ovaj list dostigao najveći tiraž u svojoj historiji (koji je dostignut još samo 5. maja 1980. godine).

U feljtonu, koji je diktirao lično Slobodan Penezić Krcun, predsjednik Izvršnog vijeća Srbije, akcenat se najprije stavlja na napore OZNe da osujeti Dražin odlazak iz zemlje, što je on navodno planirao još krajem 1944. godine. Ovo je učinjeno tako što je OZNa ušla u četnički sistem radio veze. Tako je on odustao od povlačenja na zapad (koje mu, u stvarnosti, nije bilo ni na kraj pameti).

Poslije 13. maja 1945, po ovoj verziji, Draža se neko vrijeme kretao po Istočnoj Bosni, od Romanije do Višegrada. Zatim se prebacio preko Drine, uz pomoć Višegradske brigade.

Međutim, pošto nije našao Kalabića, a potjere su bile jake i učestale, već u oktobru se sklonio u okolinu Višegrada.

OZNa je brzo saznala da se on tu nalazi, ali bilo im je važno da se Draža zarobi živ, kako bi bio izveden pred „narodni sud“. Zato su ubacili jednog svog oficira u Kalabićevu grupu, u okolini Valjeva. Predstavivši se kao službenici jedne zapadne ambasade, Kalabića su na prevaru odveli u Beograd 29. novembra 1945, i zarobili. On je brzo pristao da ih odvede do Draže, u zamjenu za svoju glavu.

Preobučeni u uniforme zarobljenih četnika, operativci OZNe, su krenuli 19. januara 1946. godine u pravcu Višegrada u potragu za Dražom Mihailovićem. Najprije su obišli teren oko Višegrada. Svraćali su kod Kalabićevih jataka, ne bili preko njih saznali gdje se nalazi Draža.

Poslije pauze od mjesec dana i velike milicijske potjere, početkom marta, grupa operativaca OZNe, ponovo se vratila u okolinu Višegrada. Pješice su se zaputili po selima oko Višegrada od jednog do drugog jataka. Uveče 11. marta su se na groblju u selu Ravanici sastali sa Budimirom Gajićem i Blagojem Kovačem. Nakon susreta i uvjeravanja da u Srbiji navodno postoji jaka četnička organizacija, koju je Kalabić pokrenuo, Gajić je poruku poslao Draži.

Draža Mihailović je tada odlučio da se sastane sa njima i poručio je Gajiću da ga dovede u Repuševiće. U noći 12. marta Draža se sastao sa njima. Tada je nastao jedan od najkritičnijih trenutaka operacije, pošto su se Draža, njegov potčinjeni potpukovnik Dragiša Vasiljević i vođa grupe OZNe, Svetolik Lazarević, povukli nasamo u kuću, da razgovaraju. Ostali operativci OZNe su ostali napolju sa 20-ak četnika. Prilikom razgovora u kući, uvjeravali su Dražu da u Srbiji postoji jaka četnička organizacija i pozivali ga da sa njim pređe u Srbiju. Tokom razgovara Draža je popustio u pristao da krene u Srbiju.

Dogovoreno je bilo da krenu još iste noći, podeljeni u dve grupe da bi zavarali eventualnu potjeru. Nakon dogovora grupe su krenule po određenim prvacima.

Obračun je trebalo da počne u blizini puta Dobrun-Priboj, gdje ih je u zasjedi čekala grupa OZNe. Znak za obračun je trebalo da bude komanda: „Učo stani!”. Pošto se Draža umorio, on je nepredviđeno rekao da stanu. To se prenijelo po koloni i nastalo je kolebanje. Operativac OZNe je pripucao pištoljem. Čim je nastalo pucanje operativac Radenko Mandić je odmah legao na Dražu, tako da ovaj nije ništa posumnjao, misleći da ga štiti. Drugi operativac Đorđe Nešić je ubio potpukovnika Vasiljevića, a potom su on i Radenko Mandić stavili Draži lisice.

Draža Mihailović je najprije odveden u jednu kuću u blizini, a zatim je prebačen u Višegrad gdje se tada već nalazio general Jovo Kapičić. Po dolasku u Beograd, doveden je u sjedište OZNe. Vijest o Dražinom hapšenju ostala je u tajnosti sve do 27. marta 1946. godine, kada je na zasjedanju Savezne skupštine, ministar unutrašnjih poslova FNRJ Aleksandar Ranković objavio ovu senzacionalnu vijest.

Nedavno objelodanjene fotografije operativaca OZNe prije polaska u „lov“ i nakon Dražinog hapšenja govore da je zvanična verzija OZNe najbliža istini.

Draža Mihailović je osuđen na smrt i streljan 17. jula 1946. godine.

Mada ni do danas nije poznata dalja sudbina Nikole Kalabića. Postoji nekoliko verzija o tome šta mu se dogodilo. Prema nekim tvrdnjama on je ubijen prije ili u isto vrijeme kada i Draža Mihailović, a prema drugim njemu je dodjeljen drugi identitet i on je nastanjen negdje u Bosni (navodno kao geometar u Tuzli), gde je živio izvjesno vrijeme, ali poslije je ubijen od pripadnika UDBe jer je postojala opasnost da otkrije svoj pravi identitet.