JUDENREIN – holokaust u okupiranoj Srbiji
Od prvog dana okupacije, članovi jevrejske zajednice u Srbiji i Banatu bili su podvrgnuti različitim vidovima diskriminacije. Već 13. aprila 1941., čak prije nego što je Jugoslovenska Armija zvanično kapitulirala, Wilhelm Fuchs, šef Specijalne jedinice njemačkih bezbjednosnih snaga (Einsatzgruppe) sa sjedištem u Beogradu, naredio je registraciju beogradskih Jevreja.
Ubrzo potom, oblasni komandant, pukovnik Ernst Moritz von Keisenberg, izdao je dekret kojim im je ograničio slobodu kretanja. Naređenje je nametalo stroga ograničenja u svakodnevnom životu. Za Jevreje je propisano nošenje žutih traka, uveden prinudni rad i policijski čas, ograničen pristup hrani, svakodnevnim životnim potrepštinama i zabranjeno korištenje javnog prevoza.
Tokom trinaest narednih mjeseci, oko 16.000 Jevreja ubijeno je u okupiranoj Srbiji (uključujući Banat). Ovaj broj obuhvata više od 11.000 jevrejskih građana Srbije, uglavnom iz Beograda, 3.800 Jevreja iz Banata i 1.100 jevrejskih izbjeglica iz centralne Evrope (uglavnom Austrije), čiji je bijeg preko Jugoslavije do Palestine prekinut njemačkim napadom na Srbiju u aprilu 1941. Konačan broj žrtava predstavlja skoro 90% predratne jevrejske populacije u Srbiji. Ostalih 10% je preživjelo tako što su se priključili partizanima, bjekstvom u dijelove Jugoslavije okupirane snagama Italije, ili jednostavno – skrivanjem.
Sistematsko uništenje Jevreja u okupiranoj Srbiji odvijalo se u dvije faze.
U prvoj, koja je trajala od jula do novembra 1941., u okviru mjera odmazde (Geiselmordpolitik) koje su sprovodile snage Vermahta, strijeljani su Jevreji, muškarci.
U drugoj fazi, između decembra 1941. i maja 1942., žene i djeca su internirani u logor na Sajmištu (Semlin Judenlager) u Beogradu gdje su ubijeni gušenjem ispušnim gasovima u kamionu – gasnoj komori.
Tokom oktobra mjeseca, godine 1941. broj jevrejskih zatvorenika u logorima u Beogradu i Šapcu naglo je opao. Skoro svakoga dana kamioni puni ljudi odvoženi su do gubilišta u selima Zasavica i Jabuka, gdje su i sahranjivani u masovnim grobnicama.
Decembra 1941. približno 5.000 Jevrejki i njihove djece (uključujući one iz Banata koji su deportovani u prijestolnicu nekoliko mjeseci ranije) bilo je zatvoreno na Sajmištu, logoru osnovanom u paviljonima nekadašnjeg Beogradskog sajma, na lijevoj obali rijeke Save, prekoputa Beograda.
Kako su narednih mjeseci i Jevreji iz unutrašnjosti Srbije (iz Šapca, Niša i Kosovske Mitrovice), postepeno doveženi u ovaj logor, broj zatvorenika je porastao na 7.000. Tokom teške zime 1941. oko 500 zatvorenika je umrlo od izgladnjivanja i teških uslova života. Pošto su u proljeće 1942., pokušaji da se zatvorenici prebace u koncentracione logore na istoku propali, gasni kamion marke Saurer dopremljen je iz Berlina u Beograd.
Između marta i maja 1942, svi jevrejski zatvorenici na Sajmištu – oko 6.280 žena i djece – ubijeni su trovanjem ugljen-monoksidom, a potom sahranjeni u masovnoj grobnici u Jajincima.
Čim je gasni kamion obavio svoju smrtonosnu misiju i vraćen u Berlin, Srbija je proglašena za ‘Judenrein’ – “čista od Jevreja”. Srbija je tako postala druga okupirana teritorija u Evropi (prva je bila Estonija) koja je formalno proglašena za “očišćenu od Jevreja” a prva van sovjetskih zemalja u kojoj je izvršeno masovno i sistematsko ubijanje Jevrejskog stanovništva.
Dana 29. maja 1942. godine, predstavnik njemačkog Ministarstva vanjskih poslova u Srbiji Franz Rademacher ponosno je izjavio da “jevrejsko pitanje više nije pitanje u Srbiji. Preostalo je samo srediti pitanje imovine. Kasnije tog ljeta, šef osiguranja, Emanuel Schäfer izjavio je da je “Beograd jedini veći evropski grad očišćen od Jevreja, to je Judenrein”. U augustu 1942. Harald Turner službeno je izvijestio u Berlinu da je u Srbiji riješeno ‘jevrejsko pitanje’.
izvor: holokaust.rs
