REPUBLIKA KOSOVO – posljednji čin raspada Jugoslavije
Kosovo je 17. februara 2008. proglasilo nezavisnost od Srbije. Na svečanoj sjednici kosovskog parlamenta, za Deklaraciju o nezavisnosti izjasnilo se svih 109 prisutnih zastupnika. Vlada Srbije još je iste večeri donijela odluku o poništenju te deklaracije kao protivpravnog čina privremenih institucija u Prištini.
Kosovo je imalo veoma burnu historiju. Naseljavali su ga Dardani, ilirsko-tračko pleme do rimskoga osvajanja. Dolaskom Slavena biva dijelom Bizantskog (VI-X vijek), Bugarskog (XI i XII vijek), Srpskog (XIII i XIV vijek) te Osmanskog Carstva do 1912 godine. Godine 1912. i 1913. u Balkanskim ratovima Srbija osvaja Kosovo, a Crna Gora Metohiju, u čijim sastavima ostaju do 1918. godine, kada Kosovo ulazi u sastav novoformirane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (od 1929. Jugoslavije).
Vlasti Kraljevine Srbije i Kraljevine Crne Gore provodeći agrarnu reformu upuštale su se u politiku državnog terorizma nad albanskim stanovništvom, a isto se nastavilo i u Kraljevini Jugoslaviji i njezinoj agrarnoj reformi.
Okupacijom Jugoslavije u Drugom svjetskom ratu, Kosovo postaje dijelom Velike Albanije koja je pod upravom fašističke Italije.
Na zasjedanju Oblasnog narodnooslobodilačkog odbora Kosova i Metohije, održanom 8. do 10. jula 1945. donosi se zaključak da se Kosovo i Metohija priključi federalnoj Srbiji u Demokratskoj Federativnoj Jugoslaviji sa statusom autonomije. Ustavom iz 1963. godine Kosovo je kao pokrajina bilo svedeno na nivo običnog Kotara u Srbiji. Tada počinju problemi.
Krajem novembra 1968. je JNA prvi put intervenisala radi “smirivanja” naroda. Albanci su u Prištini i drugim gradovima na Kosovu na 27. novembra, koji je bio državni praznik susjedne Albanije (Dan zastave), masovno izašli na ulice. Zahtijevali su da AP Kosovo postane republikom (poznati slogan: Kosovo republika!). Milicija i JNA su brutalno reagovale i tako ugušile nemire.
Ustavom iz 1974. proširena su autonomna prava, a SAP Kosovo je izjednačena s ostalim republikama na saveznom nivou.
Nakon Titove smrti 1980. Albanci se ponovo bune i traže službeno ravnopravan status Kosova kao republike unutar Jugoslavije i da se Albancima prizna status kontitutivnog naroda u Jugoslaviji. Kao odgovor na albanske proteste, jugoslavenske vlasti su 1981. godine proglasile vanredno stanje i na protestante poslali vojsku, što je dovelo do eskalacije nasilja, pri čemu je poginulo nekoliko desetina ljudi, uglavnom albanskih učenika i studenata.
U mnogim gradovima Srbije došlo je do fizičkih napada i maltretiranja Albanaca, posebno u Beogradu, Kragujevcu, Požarevcu, Paraćinu, Nišu. Između 1981. i 1990. godine ubijena su 63 albanska vojnika u JNA. U istom periodu policija i vojska su ubile 183 Albanca vatrenim oružjem, od čega 16 djece, a ranjeno je 616 Albanaca.
Porast nacionalizma u Srbiji kao i izbor Slobodana Miloševića za čelnika komunista je doveo do sve glasnijih zahtjeva za ukidanjem autonomije Kosova i promjenom jugoslavenskog ustava iz 1974. Srbija mijenja svoj Ustav 1989. i Kosovo i Vojvodina gube status autonomne pokrajine u SFRJ.
Počinju sukobi s jugoslavenskim i srpskim vodstvom, a veliki dio albanskog življa bojkotuje popis stanovništva 1991. kao i sve izbore održane od tada. Na referendumu iz 1991., koji Srbija ne priznaje, većina se izjašnjava za nezavisnost. Kosovo 1992. sa Srbijom postaje dio Savezne Republike Jugoslavije.
Srpska vlada provodi teror nad nesrpskim stanovništvom Kosova. Srpskoj policiji dozvoljeno je zadržati Albance tri dana u zatvoru bez ikakvih optužbi, te zatvoriti bilo koga na dva mjeseca ako je optužen zbog “vrijeđanja patriotskih osjećaja” Srba. Službeni jezik također više nije bio albanski i srpski, nego samo srpski. Mediji na albanskom su potisnuti: suspendovano je finansiranje od državnih medija, a albanska televizija i radio emisije su zabranjene.
Sukobi se zaoštravaju 1996. godine i eskaliraju u otvoreni građanski rat između Oslobodilačke vojske Kosova i albanskih paramilitarnih jedinica s jedne strane i srpsko-jugoslavenskih snaga s druge. U ratu (1998-1999) izbjeglo je preko pola miliona Albanaca i skoro 300.000 Srba i ostalih, bilo je 12.000 mrtvih (9.000-10.000 Albanaca, 1.000-2.000 Srba, Roma, Bošnjaka i drugih).
Zbog sistematskog terorisanja kosovskih Albanaca putem neselektivnog i rasprostranjenog granatiranja, masovnog raseljavanja civila, smaknuća i nezakonitog zatvaranja Albanaca Evropska unija pojačava ekonomske sankcije protiv Beograda dok NATO istovremeno jača vojni poritisak izvodeći vježbe u Albaniji i Makedoniji.
Nakon pokolja u Račku kada je ubijeno 45 kosovskih Albanaca Međunarodna zajednica izgubila je strpljenje sa Miloševićevom agresivnom politikom i odlučila vojno intervenisati što je dovelo do NATO-ovog bombardiranja Jugoslavije, koje je trajalo 78 dana, od 22. marta do 11. juna 1999.
U junu Kosovo dolazi pod protektorat UN. Dolazi do velikog iseljavanja kosovskih Srba. Oko 4.000 Srba je protjerano, zapaljeno je 935 srpskih kuća, 10 javnih objekata (škole, zdravstveni centri i poštanski uredi) i 35 pravoslavnih samostana i crkvi.
Dana 17. februara 2008. godine u 16 sati kosovska Skupština proglasila je nezavisnost Kosova, garantujući zaštitu svim nacionalnim zajednicama na Kosovu. Istog dana Skupština je donijela odluku i o novoj kosovskoj zastavi i grbu. Već sljedećeg dana, 18. februara, pristigla su i prva međunarodna priznanja. Kosovo je kao nezavisnu državu prvi priznao Afganistan, a najveće zemlje Evropske unije (Francuska, Velika Britanija, Njemačka) izjavile su da su donijele odluku o brzom priznanju Kosova. Kosovo su istog dana priznale i Sjedinjene Američke Države. Sama Evropska unija ostala je podijeljena po pitanju priznanja neovisnosti Kosova, jer se tom činu oštro protivila Španija, a onda i Rumunija, Slovačka i Kipar. Istovremeno, u Beogradu i drugim gradovima u Srbiji došlo je do nasilnih protesta.
Međutim, nizom potpisanih sporazuma Srbija je do 2013. godine neslužbeno priznala Kosovo. Srbijanske vlasti su između ostalog priznale da postoji granica između Srbije i Kosova, utvrdile prekograničnu saradnju Srbije i Kosova, priznale lične dokumente i registarske tablice vozila koje izdaju vlasti Republike Kosovo. U septembru 2011. Srbija je priznala carinske dokumente s pečatom kosovske carine. U decembru 2012. Srbija i Kosovo su uveli “oficira za vezu” s funkcijom ambasadora.
U aprilu 2013. Srbija je priznala vlastima Republike Kosovo legitimnu administrativnu vlast na kosovskom području, te je prihvatila obavezu da neće ometati Kosovo na putu evropskih integracija. U julu 2013. Srbija je prihvatila sporazum prema kojem je Kosovo dobilo poseban međunarodni pozivni telefonski broj od 1. januara 2015. U avgustu 2013. Srbija je prihvatila sporazum o uspostavi trajnih graničnih prelaza između Srbije i Kosova.
Bosna i Hercegovina, iako nije priznala Kosovo kao samostalnu državu, priznala je pasoš Republike Kosovo kao važeći putni dokument za ulaz u zemlju.
