SEDAM SEKRETARA SKOJ-a
Josip Debeljak, Josip Kolumbo, Pavle Paja Marganović, Janko Mišić, Mijo Oreški, Pero Popović Aga i Zlatko Šnajder, sedmorica jugoslavenskih komunista koji su vodili Savez komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), organizaciju mladih ilegalne Komunističke partije Jugoslavije, u razdoblju između 1920. i 1930. godine. Svi su ubijeni ili umrli nakon mušenja za vrijeme Šestojanuarske diktature, zbog čega su stekli status mučenika među jugoslavenskim komunistima.
Dvojica su bila iz Srbije: Pajo Marganović (Kovin u Vojvodini) i Pero Popović Aga (Užice), a petorica iz Hrvatske: Zlatko Šnajder (Slavonski Brod), Janko Mišić (Slani Dol kod Samobora), Mijo Oreški (Zagreb), Josip Kolumbo (Kutjevo) i Josip Debeljak (Orešje u Hrvatskom zagorju). Sva sedmorica ubijena su u Zagrebu ili okolini (Samobor), što je pokazatelj da je Zagreb između dva svjetska rata bio glavni centar ilegalnog jugoslavenskog radničkog pokreta i otpora velikosrpskom kraljevskom režimu.
Kolumbo, Popović, Marganović, Mišić i Debeljak su se školovali u SSSR-u, na Komunističkom univerzitetu nacionalnih manjina Zapada u Moskvi, dok je Oreški završio partijski kurs u Njemačkoj.
Ne postoji zajednička fotografija na kojoj su sva sedmorica zajedno. Ne postoji ni podatak da su se ikada našli u punom sastavu. Ali je poznato da su neki od njih zajedno učestvovali u ilegalnim akcijama u suprotnosti sa Zakonom o zaštiti države.
Njihova priča počinje sa Zlatkom Šnajderom: on je prvi sekretar iz ove slavne družine, od 1924. do 1926. godine. Krajem 1926. Šnajder je uhapšen, i u zatvoru ostaje pet godina. Narušenog zdravlja od mučenja, batina i tuberkuloze – izlazi iz zatvora u maju 1931., a tri mjeseca kasnije umire u zagrebačkoj bolnici.
Nakon Šnajderova hapšenja, na čelu SKOJ-a nasljeđuje ga Oreški kao organizacioni sekretar SKOJ-a od 1926. do 1928. Na Četvrtom kongresu KPJ 1928. novi sekretari SKOJ-a postaju Marganović (politički) i Debeljak (organizacioni).
Šestog januara 1929., kralj Aleksandar proglašava diktaturu, čime je otvorena sezona lova na komuniste. Već u aprilu policija hapsi Marganovića. Novi politički sekretar SKOJ-a postaje Oreški a za novog organizacionog sekretara izabran Mišić.
Njihov mandat traje samo nekoliko mjeseci: 27. jula 1929. policija otkriva i opkoljava kuću u kojoj se kriju, ali oni odbijaju predaju i pucaju na žandare. Sat kasnije bili su mrtvi: u Mišićevom tijelu nađeno je 18, a u tijelu Oreškog 26 metaka. Tri dana kasnije, 30. jula, od posljedica mučenja u zagrebačkoj policiji umire i Pajo Marganović.
Rukovođenje omladinskom organizacijom tada preuzimaju Kolumbo kao politički i Popović kao organizacioni sekretar, ali ni njihov mandat nije dugog vijeka: 14. augusta 1930. upadaju u policijsku zasjedu u Zagrebu, te izvršavaju samoubistvo da ne padnu živi u ruke policiji.
Posljednji sekretar, Josip Debeljak, tada dolazi iz Moskve da na čelu SKOJ-a zamijeni Kolumba i Popovića. Njegov mandat traje nešto više od godinu dana: ubijen je 15. oktobra 1931. u Zagrebu, također u oružanom sukobu s policijom.
Poslije Drugog svjetskog rata, 30. maja 1950. godine posmrtni ostaci svih sedam sekretara SKOJ-a su prenijeti i sahranjeni u Grobnicu narodnih heroja na zagrebačkom groblju Mirogoj.
Sedam sekretara SKOJ-a ubijeni su 15 godina prije Bleiburga i 20 godina prije koncentracionog logora na Golom otoku, pa u njihovim biografijama nema ništa što bi im žrtve komunističkog režima mogle zamjeriti. Osim ako se zločinom ne smatra borba protiv kraljevskog režima. No, ipak su uklonjeni iz naziva ulica, škola, trgova…
Po njima je nazvana jedna od prestižnih nagrada u komunističkoj Jugoslaviji. Nagrada se dodjeljivala za postignuća mladih stvaralaca u svim oblicima umjetničkoga djelovanja, a redovno su je dobivali tadašnji jugoslavenski rokeri poput Marka Brecelja te grupe Lačni Franz, Leb i Sol, Pankrti, Ekatarina Velika i Psihomodo Pop.
