SPOMENIK ZAHVALNOSTI FRANCUSKOJ
Moćna, ženska figura, u snažnom ratnom zaletu juri ka Srbiji. To je Spomenik zahvalnosti Francuskoj vajarsko djelo Ivana Meštrovića, koji danas na Kalemegdanu zauzima centralno mjesto, glavni je orijentir i jedan od najvećih simbola Beograda.
Mnogi pored njega prolaze mirno, više obraćajući pažnju na kameni dio postamenta spomenika, na kojem je uklesan natpis Volimo Francusku kao što je ona nas volela.
Beogradska opština je 17. decembra 1921. donijela odluku da podigne nadgrobni spomenik francuskim vojnicima palim pri odbrani Beograda 1915, da bi Društvo nekadašnjih učenika francuskih škola i Društvo prijatelja Francuske, maja 1924. godine pokrenulo zvaničnu inicijativu za podizanje spomenika zahvalnosti Francuskoj.
Spomenik je naručen od hrvatskog vajara Ivana Meštrovića. Skulptura je završena u njegovom ateljeu u Zagrebu, imala je čak 14 dijelova koji su zatim sastavljeni u dva, tako transportovani u Beograd i na licu mjesta spojeni u cjelinu. Istovremeno sa izradom glavne figure, druga grupa Meštrovićevih pomoćnika u Splitu od bračkog kamena izradila je postolje.
Na postolju se nalaze dva reljefa. Na jednom je izvedena personifikacija Sorbone (isklesao F. Kršinić), simbol francuske pomoći u obrazovanju srpske omladine, a na drugom (isklesao A. Augustinčić) jedinstven niz francuskih i srpskih ratnika, simbol vojne saradnje u proboju Solunskog fronta.
Na prednjoj strani postolja uklesano je: A la France MCMXXX, a na zadnjoj: Volimo Francusku kao što je ona nas volela 1914–1918.
Spomenik je postavljen na centralnom mjestu Kalemegdanskog parka na kojem je bio spomenik vođi Prvog srpskog ustanka Karađorđu Petroviću. Spomenik Karađorđu 1916. godine dinamitom su srušile austrougarske trupe, sa namjerom da ga zamjene bronzanom figurom Franje Josipa, koja je nakon rata pronađena na jednom brodu i pretopljena u zvona za crkve, od kojih je najveće poklonjeno crkvi Ružici na Kalemegdanu. Mjesto dobija na značaju i zbog toga što se do njega dolazi iz pravca najpoznatije beogradske ulice kneza Mihaila. Također, nalazi se i u neposrednoj blizini francuske ambasade.
Otkrivanje je bilo pompezno, 11. novembra 1930. godine, uz prisustvo kralja Aleksandra Karađorđevića i kraljice Marije, vlade, visokih zvanica iz Francuske, solunskih ratnika i mase građana.
Tokom NATO bombardovanja SR Jugoslavije, u kojem je učestvovala i Francuska, spomenik je prekriven crnim platnom i postavljen natpis: Neka je večna slava Francuskoj koje više nema.
Srpsko-francusko prijateljstvo i Bosna i Hercegovina
Koliko je srpsko-francusko prijateljstvo bilo jako najbolje govore dva primjera koja su se desila tokom srbijanske agresije na međunarodno priznatu Republiku Bosnu i Hercegovinu.
Fransoa Miteran, gorljivi ljevičar i socijalist, te predsjednik Francuske od 1981. do 1995. jedna je od osoba koja se gorljivo borila protiv priznanja Bosne i Hercegovine i Hrvatske, te je otvoreno stao u zaštitu agresorske Srbije. Dana 28. juna 1992. godine iznenada posjećuje Sarajevo, uspostavlja zračni most s humanitarnom pomoći za opkoljeni grad, te zapravo tako sprječava moguću zapadnu vojnu intervenciju protiv bosanskih Srba. Naime, dan ranije u Lisabonu je završen sastanak na vrhu tadašnje Europske „dvanaestorice“ na kome je talijanski premojer Đulio Andreoti rekao: „Treba vojno intervenisati da se oslobodi aerodrom u Sarajevu. Ne možemo primati slike etničkoga čišćenja i ostati prekriženih ruku!” Američka šesta flota je bila spremna za intervenciju. Miteranovim dolaskom, otvoren je samo aerodrom i to samo za humanitarne svrhe. Nakon toga je potreba za vojnom intervencijom u visokim vojnim krugovima ocijenjena kao nepotrebna. Time je prepustio Sarajevo i ostatak BiH uništavanju od strane srpskih snaga. U avionu koji ga je iz Lisabona vozio u Sarajevo, povjerio se svom ministru Bernaru Kušneru: „Dok sam ja predsjednik Francuske, francuski vojnik neće pucati na srpskoga vojnika”.
Hakija Turajlić, potpredsjednik Vlade Republike Bosne i Hercegovine, ubijen je 8. januara 1993. godine na ilegalnom punktu kada se sa sarajevskog aerodroma vraćao u oklopnom vozilu francuskog UNPROFOR-a. Vozilo su zaustavili pripadnici srpskih vojnih formacija, francuski oficir je otvorio vrata a jedan od srpskih vojnika je ispalio rafal u Hakiju Turajlića. Francuske trupe nisu uzvratile vatru, nisu pozvale pojačanje (jedinice koje su bile udaljene 500 m) niti su zadržale ubice. Britanske trupe koje su pristigle na mjesto zločina su dobile naredbu da napuste lokaciju. Kada su isti francuski mirovnjaci došli nazad u Francusku, prozvani su herojima.
izvor: Istorijski muzej Srbije, Večernji List
