TRAVNIČKA TVRĐAVA
“Znači da ne postoji srednji put, onaj pravi, koji vodi naprijed, u stalnost, u mir i dostojanstvo, nego da se svi krećemo u krugu, uvijek istim putem, koji vara, a samo se smjenjuju ljudi i naraštaji koji putuju, stalno varani… Samo se putuje. A smisao i dostojanstvo puta postoje samo utoliko ukoliko umijemo da ih nađemo sami u sebi.”
Travnička tvrđava je jedan je od najljepših i najočuvanijih utvrđenih objekata Bosanskog kraljevstva. Sagrađena u drugoj polovini 14. ili prvoj polovini 15. vijeka. Po načinu gradnje i drugim indicijama pretpostavlja se da ju je dao sagraditi kralj Tvrtko II Kotromanić ili kralj Stjepan Dabiša. Predaja kaže da je nekada iznad ulaza u grad stajala kamena ploča s natpisom u kojem se spominje ime bosanskog kralja Tvrtka II Kotromanića
U sačuvanim pisanim izvorima tvrđava Travnik spominje se prvi put 3. juna 1463 godine. U izvještaju trogirskoga kneza, pohranjenom u Arhivu grada Zadra, navodi se da je tih dana osmanska vojska sultana Mehmeda II Fatiha zauzela Travnik.
Stari grad Travnik zahvaljujući činjenici da su ga Osmanlije nakon zauzimanja naselili i nastavili razvijati naselje u njegovom podnožju.
Arheološka istraživanja su potvrdila da je srednjovjekovna tvrđava zauzimala sadašnji areal grada u dužini od 130 m i širini oko 60 m. Grad je poligonalnog oblika i smješten je na prirodnom uzvišenju do kojeg se može prici samo sa sjeverne strane, dok je ostali dio kompleksa zaštićen prirodnim klisurama potoka Hendek i Šumeće.
Staro ime Garbun koje se vjerovatno odnosi na ilirsku gradinu, zaboravljeno je. Pretpostavlja se da je ime Travnik nastalo od pojma kojim se označavao zatravljeni dio u dolini “travnik”, ili prema nazivu službenika koji je ubirao travarinu, a koji se kasnije spominje i u osmanskim defterima.
Arhitektonski raspored, način gradnje i struktura najstarijih zidova ukazuju da je travnički utvrđeni grad podignut početkom 15. vijeka na strateški dobro odabranoj poziciji koja kontrolira prolaz kroz dolinu Lašve prema istoku, preko klanca Derventa. Na turskom jeziku “derbent” znači uski prolaz, klanac.
Zatečeni utvrđeni grad Osmanlije su vremenom dogradili i pretvorili u snažnu odbrambenu tvrđavu prilagodivši je upotrebi vatrenog oružja i artiljerije. Danas Stari grad predstavlja rijedak primjer utvrde na kojoj su se sačuvali tragovi različitih faza arhitektonskog oblikovanja iz srednjovjekovnog, osmanskog i austrougarskog perioda.
Travnička tvrđava je jedan od rijetkih objekata u Bosni u kojem su osmanski i austrougarski okupatori bili od prvog do zadnjeg dana okupacije – 1463 – 1878 – 1918.
