TVRĐAVA GRADINA U MAGLAJU
Stari grad Maglaj je nacionalni spomenik i čini ga tvrđava iz srednjovjekovnog i osmanskog perioda. U srednjem vijeku Maglaj se nalazio u oblasti Usora. Pretpostavlja se da je u ranijem srednjem vijeku postojala župa u dolini Bosne na prostoru Žepča, Zavidovića i Maglaja.
Maglajska tvrđava se prvi put spominje u povelji ugarskog kralja Sigismunda. Oblik srednjovjekovne utvrde poklapa se sa vremenom kada su se na tlu Bosne vodile borbe između mađarskog kralja Sigismunda i bosanskih kraljeva i velikaša (kraj 14. i prve dvije decenije 15. vijeka). Iako nastala u XIV stoljeću da bi služila obrani Bosanskog kraljevstva, tek u doba Osmanlija tvrđava dobiva svoj konačan oblik.
Osmanlije su zauzele Maglaj 1476. godine čime je prestala postojati marionetska kraljevina, osnovana 1465. godine, kada su Osmanlije postavili Matiju Radivojevića za bosanskog kralja. To je prva srednjovjekovna tvrđava, koju su Osmanlije dorađivale. U prvo vrijeme osmanske uprave na tom prostoru je uspostavljena nahija Maglaj.
Uprkos svom nepristupačnom položaju, kulama, zidinama i tabijama, puškarnicama i topovima, šahi puškama i misirskim fitiljima, tvrđava je u nekoliko navrata nakratko osvajana. Prvi put 1697. godine pri pohodu Eugena Savojskog na Bosnu utvrđenje u Maglaju je predato austrijskoj vojsci bez otpora. U gradu je bilo 200 vojnika, dva bega i pet aga.
Drugi put 1789. godine kad su njeni branioci otvorili kapije austrijskom vojskovođi Laudonu, da bi to učinili i 1850. godine i pred Omer-pašom Latasom koji je u Bosnu došao da pokori njen begovat.
Do 1878. godine u tvrđavi u Maglaju je bila mala posada. Te godine tvrđava je napuštena.
Maglajska tvrđava se sastoji od pet kula: Širbegova, Dizdareva, Branič kula, Kapetanova i sahat kula. Smatra se da u sahat kuli nekada bilo i zvono.
U predvorju, nešto južnije od ulaza u obor skreće se u kapi-kulu do koje se dolazi stepeništem. Iz kapi-kule se stepeništem penje u dvorište prvobitnog srednjovjekovnog dijela tvrđave.
Mada je u svome dugom životu proživjela brojne promjene i prošla kroz više faza izgradnje, maglajska tvrđava je u osnovi sačuvala svoje srednjovjekovno jezgro. U samim počecima tvrđava je služila za zaštitu puta koji pružao dolinom rijeke Bosne, a kako se oko grada počelo razvijati i naselje, tako je i tvrđava polako prerastala u centar tadašnje regije.
U 18. vijeku izvršene su posljednje gradnje na tvrđavi. Poslije toga više nisu vršene nikakve izmjene unutar Starog grada Maglaja.
Stari grad Maglaj je 2005. godine proglašen nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
