VLAST U RIMSKOJ REPUBLICI
U čemu je bila snaga Rima? U stabilnom državnom uređenju gdje niko nije mogao da ima apsolutnu vlast. U vrijeme republike, Rimom su vladali magistrati, Senat i Narodna skupština.
Rimsko stanovništvo bilo je podijeljeno u dvije klase: Senat i Narod. Rimski senat bio je glavno upravno vijeće Rimske Republike. Riječ senatus potieče od latinske riječi senex koja označava “starca” ili “starijeg”, stoga je senat predstavljao Vijeće staraca. Prema običaju svi narodno izabrani magistrati bili su primljeni u Senat. Senatorova služba trajala je doživotno.
Narod su činili svi rimski građani koji nisu bili članovi Senata. Domaća vlast bila je sadržana u Rimskom narodu kroz Centurijatsku skupštinu, Tributsku skupštinu i Plebejsko vijeće. Dvije skupštine i vijeće donosili su nove zakone i izabirali rimske magistrate.
Magistrat, u Rimskoj republici, bio je izabrani ili imenovani funkcioner. Redovni magistrati su bili kvestori, edili, pretori i konzuli, kao i cenzori.
Konzuli
Rimske magistrature su bile redovne (izborne) i vanredne (imenovane). Magistrati su imali mandat od godinu dana. Najviši magistrati su bila dva konzula. Za konzula je mogao biti izabran samo onaj koji je iza sebe već imao političku karijeru. Vlast je vršena zajednički, mada je formalna razlika postojala (collega mairor i collega minor), uvjetovana godinama starosti. Kad bi došlo do suprotstavljenih mišljenja, veto kolege onemogućavao je drugom konzulu da provede mjeru. Ravnopravnost konzula u službi išla je do toga da su se u ratno doba iz dana u dan smjenjivali na mjestu vrhovnog komandanta. Konzuli su primali poslanstva iz inostranstva i dovodili ih po potrebi pred Senat. U Rimu su svakog mjeseca konzuli smjenjivali jedan drugoga u predsjedavanju senatom. Konzuli su u ratu komandovali vojskom, ali isključivo izvan Rima, dok su u miru sazivali narodne skupštine i predlagali zakone, i brinuli o sporovođenju odluka senata i narodnih skupština. Konzuli za svoj rad nisu primali platu.
Po isteku roka, konzul je po odluci Senata mogao ostati još jednu godinu na čelu jedne ili više provincija s titulom prokonzula.
Simbol vlasti konzula je bio snop pruća – fasces. U ratnim pohodima kao i izvan granica grada Rima u snop je stavljana sjekira. Snop pruća simbolizuje snagu, moć, disciplinu, odlučnost. Isto može biti i simbol jedinstva i zajedništva jer jedan prut je lako lomljiv, no više njih zajedno je već teže polomiti, što u prenesenom značenju govori da je jedan čovjek slab, dok je zajednica jaka i izdržljiva. Sjekira simbolizuje sudsku vlast nad životom i smću (smrtna kazna).
Diktator
U posebno opasnim ratnim situacijama jedan od konzula bi, po nalogu senata, imenovao diktatora, koji bi potom preuzimao najvišu vojnu vlast. Diktatorov zamjenik bio je magister equitum (komandant konjice). Tokom vanrednog stanja mirovala su sva prava naroda i njegovih zastupnika, prava koja je ostvarivao temeljem republikanske slobode. Čak su i funkcije senata bile van snage. Diktator je mogao imati mandat najviše šest mjeseci. Diktator nije mogao sa vojskom stupiti na teritoriju grada Rima. Sula i Cezar ovu su moć zloupotrebili kako bi trajno dobili vanredne ovlasti (Cezarov prelazak Rubikona). Nakon Cezarovog ubistva ovu funkciju nije dobio više niko.
Kada je Republiku zamijenilo Carstvo, ravnoteža se ponovo pomjerila u korist izvršne vlasti čiji je nosilac bio rimski car. Od tada, Senat je mogao birati novog cara, ali je odluke o tome obično donosila vojska. Tokom Carstva konzuli su najviši predstavnici Senata i zajedno sa senatom i gube postupno svaki značaj, prije svega u vojnom.
