ZAVRŠETAK VELIKOG RATA
Jedanaestog sata, jedanaestog dana, jedanaestog mjeseca 1918. godine završio je Veliki rat. Tog jutra, lišeni svježeg ljudstva i materijala i suočeni sa savezničkom invazijom, Njemačka je potpisala primirje u vagonu u vagonu u šumi kod Kompanijea u Francuskoj. Ovaj rat je bio poznat i kao „rat svih ratova“. Poginulo je 9 miliona a ranjeno 21 milion vojnika. Pet miliona civila je umrlo od bolesti, gladi ili ratnih dejstava. Rat je službeno okončan 28. juna 1919. godine potpisivanjem Versajskog mirovnog sporazuma kojim su Njemačkoj nametnuti ponižavajući uvjeti koje su tokom godina iskoristili nacional-socialisti destabilizirajući Evropu i postavivši temelje za Drugi svjetski rat.
U završnici rata nestala su četiri velika carstva: Austro-Ugarska, carska Rusija, Osmansko carstvo i Njemačko carstvo. Nastalo je nekoliko novih država. Bosnai Hercegovina je okupirana od Srbije i ušla je u sastav novoformiranog Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca i nakon četrdesetogodišnjeg prosperiteta pod Austro-Ugarskom ušla u fazu dvadesetogodišnje stagnacije.
Veliki rat, kako je tada nazvan Prvi svjetski rat, počeo je tako što je Gavrilo Princip ubio austrougarskog prijestolonasljednika nadvojvodu Franca Ferdinanda i njegovu trudnu suprugu Sofiju 28. juna 1914. u Sarajevu.
Evo nekoliko zanimljivih činjenica o Velikom ratu:
– U samo jednom jedinom danu, 1. jula 1916. godine, Britanija je u bici na Somi izgubila nevjerovatnih 57.000 vojnika. To je više nego što je američka vosjka izgubila u cijelom ratu!
– Dvanaest miliona pisama dostavljeno je na front svaki dan. Do kraja rata dostavljeno je dvije milijarde pisama te 114 miliona paketa.
– Tokom Prvog svjetkog rata, britanski tenkovi, bili su podijeljeni na „ženske“ i „muške“. Muški tenkovi imali su topove, dok su ženski imali mitraljeze.
– Artiljerijska paljba i mine su stvarali nepodnošljivu buku. Eksplozije na njemačkim linijama u Belgiji, mogle su se čuti u Londonu 220 km daleko.
– „Velika Berta” je bila njemačka haubica teška 45 tona. Mogla je ispaliti 930 kg tešku granatu i na razdaljini od 15 km. Ekipi od 200 ljudi bilo je potrebno 6 sati da je sastave.
– Prvi svjetski rat je šesti najsmrtonosniji događaj u svjetskoj historiji.
– Za vrijeme Prvog svjetskog rata, njemačke podmornice su potopile 6596 brodova.
– Njemački rovovi su napravljeni da traju, imali su krevete, namještaj, cisterne vode sa slavinama i električne sijalice.
– Tokom Prvog Svjetskog rata, Njemci su ispustili oko 68 000 tona gasa, a Britanci i Francuzi 51 000 tona. Ukupno je 1.2 miliona vojnika ubijeno gasom.
– Tokom Prvog svjetskog rata, američki hamburgeri (nazvani po njemačkom gradu Hamburgu) su preimenovani u Salisbury steak, a kobasice Frankfurters (nazvane po njemačkom gradu Frankfurtu) su preimenovane u liberty sausages. Škole su prestale da predaju njemački jezik. Ubijeno je i nekoliko pasa njemačkih ovčara.
– Uoči božića 1914. godine, vojnici su na obje strane Zapadnog Fronta pjevali božićne pjesme jedni drugima. Na 2/3 fronta proglašeno je primirje, koje je na nekim mjestima trajalo nedjelju dana. Godinu dana kasnije, vojnicima na obje strane je naređeno da ubiju bilo koga ko pokuša da ponovi istu stvar.
– Margraretha Zelle, poznata kao Mata Hari, je bila holandska egzotična plesačica za koju se pretpostavljalo da je bila dupli tajni agent tokom Prvog svjetskog rata. Iako je odbila sve optužnice, Francuzi su je strijeljali 1917. godine.
– Teodor Roosevelt se prijavio kao dobrovoljac u Prvom svjetskom ratu, 10 godina nakon što je bio predsjednik Sjedinjenih Američkih Država.
– Nakon Prvog svjetskog rata u Njemačkoj se smanjio broj muškaraca tako da je tek svaka treća Njemica bila udata.
– Jedan britanski vojnik je poštedio jednog ranjenog njemačkog vojnika – Adolfa Hitlera.
– Tokom Prvog svjetskog rata, poginulo je 8 miliona konja. Preživjeli konji su poslati u belgijske klaonice jer su okarakterisani kao nesposobni za obavljanje bilo kakvih zadataka.
– Prvi Svjetski rat je doveo Veliku Britaniju gotovo do bankrota. Nakon rata SAD su postale najveća vojna sila na svijetu.
– Prvi svjetski rat je povećao netrepeljivost prema manjinskim narodima. Posebno su omraženi bili Jevreji, koji su smatrani profiterima rata jer su se bavili prodajom oružja.
– Tokom Prvog svjetskog rata Turci su ubili oko 1.5 miliona Jermena.
– Prvi svjetski rat je doprinio emancipaciji žena. Žene su preuzele mnoge tradicionalne muške poslove i pokazale da ih mogu obavljati jednako dobro. Većini žena, koje su imale preko 30 godina, je dozvoljeno da glasaju na Britanskim parlamentarnim izborima. Dvije godine kasnije i Američke žene su dobile pravo glasa.
– Dužina mreže rovova od Britanskog kanala do Švajcarske granice bila je 40.000 kilometara
– Milioni vojnika bolovali su od bolesti poznate kao „kontuzija“. Danas se ovaj poremećaj naziva posttraumatski stresni poremećaj (PTSP).
– Prvi svjetski rat je donio sveopštu upotrebu mitraljeza. Uglavnom su svi bili zasnovani na „maksimu“ koji je težio oko 45 kilograma i ispaljivao 450-600 metaka u minutu. Zato se kaže da neko „lupa k'o Maksim po diviziji“.
