SULTANOVA TROBOJKA – porijeklo srpske zastave
Današnja srpska trobojka se prvi put zavijorila u Srbiji krajem 1835. godine, pošto je osmanski sultan Mahmud II fermanom odredio kako će izgledati.
Prvi nagovještaj o postojanju srpske zastave seže u XI vijek i doba vladavine zetskog kralja Mihaila Vojisavljevića. Grbovi i zastave tog perioda su pre svega izraz plemstva, imali su ih samo plemići. Sto godina kasnije Nemanjići su se ugledali na vizantijsku kulturu i iz nje su uzeli krst sa ocilima, kao i dvoglavog orla. Pretpostavlja da je prva zastava bila iz doba kralja Vladislava (unuka Stefana Nemanje) i da je bila crveno-plava.
Početkom XV vijeka, Srbija potpuno pada pod osmansku vladavinu, čiji će dio biti narednih nekoliko stotina godina. Međutim, Evropa se u XIX vijeku značajno mijenja, pa tako i Srbija.
Februara 1835. godine u Srbiji je donesen „Sretenjski Ustav“ kojim je bila propisana zastava Srbije. Srpski historičar Radoš Ljušić ovako piše u knjizi „Kneževina Srbija (1830-1839)“:
Sretenjskim ustavom Srbija je postala ‘u pravleniju svom nezavisimo knjažestvo’, pa je kao takva dobila zastavu i grb. ‘Boja narodna srbska jeste otvoreno crvena, bela i čelikasto-ugasita’.
U stvari, zastava sa slike je očigledna „replika“ francuske revolucionarne zastave, sa rasporedom boja crvena-bijela-plava. Zastava Srbije je bila „frankofona“, kao i sam Sretenjski ustav koji je pisan pod očiglednim uticajem francuskih revolucionarnih zakona, što se tada u Osmanskom carstvu smatralo opasnim.
Međutim, Sretenjski ustav traje veoma kratko – zvanično svega 55 dana, a kada je ukinut, ukinuta je i dotadašnja zastava Srbije. Miloš Obrenović je od sultana uspio izdejstvovati ferman o zastavi koja bi omogućila srpskim trgovačkim brodovima da obavljaju trgovinu. Ljušić, u istoj knjizi navodi:
Ferman datiran decembra 1835. godine upućen je knezu i podunavskim vezirima, pašama, ajanima, vojvodama, kadijama i nadzornicima skela. On kaže da srpski narod ima pravo razvijati trobojnu zastavu na trgovačkim lađama koje mogu ploviti rijekama i morem “u Carigrad dohodećim i tuda prolazećim”. Uz ferman, oni su dobili po jedan primjerak zastave. Sada je zastava dobila nov raspored boja, za razliku od one koju je propisao Sretenjski ustav. Boje su bile vodoravno poredane: crvena, plava i bijela.
Ubrzo nakon pada Sretenjskog ustava, Miloš Obrenović je zahtijevao od Visoke porte da izradi novi ustav (u historiji poznat kao Turski ustav). Tri godine kasnije, 1838, donijet je Turski ustav, u kojem nije bilo odredbi o zastavi, ali je potom izdejstvovan sultanski ferman koji je propisivao izgled zastave. Tim sultanovim fermanom iz 1838. godine dodate su na zastavu na crvenom polju, kao simbol podaništva Osmanskom carstvu, četiri zvijezde, a na plavom polju nacionalni grb. Poslije Berlinskog kongresa, zvijezde su, kao vazalne oznake, uklonjene sa zastave i takva zastava je ostala u upotrebi do proglašenja kraljevine 1882. kada je zastavi dodat novi grb sa dvoglavim orlom.
Imajući u vidu ove činjenice tzv. Dan srpskog jedinstva, slobode i zastave koji se obilježava 15. septembra, bez dileme mogli bismo nazvati i Dan pokornosti turskom sultanu!
