ĆEMALUŠA DŽAMIJA – džamija pored Vječne vatre
Odmah do spoja sarajevskih ulica Ferhadije i Titove, na mjestu današnjeg Vakufskog (JAT-ovog) nebodera, do 1939. godine nalazila se Havadže Kemaludinova džamija, u narodu poznatija kao Kemaluša ili Ćemaluša. Iako prvi put u historiji spomenuta 1515. godine, džamija je zasigurno nastala mnogo ranije, kao i mahala oko nje. Osnivač džamije Havadže Kemaludin bio je alim (učenjak), koji je odlučio podići ovu građevinu na samom kraju tadašnjeg Sarajeva, u mahali u kojoj je, navodno, živio.
Ćemaluša je bila jedna od ljepših džamija, jer je imala kamenu munaru, smještenu s lijeve strane, što je rijetkost, i krov na četiri vode, pokriven šindrom. Prozori, nadsvođeni lukovima, uokvirivali su vitraže od gipsa i stakla. Ni portal ove džamije nije zaostajao u umjetničkoj izvedbi, bio je zasvođen i ukrašen rozetama. Široka tavanica iznad mihraba sa stalaktitima bila je popunjena sitnim komadima raznobojnog izrezbarenog drveta. Abdest se uzimao na dvije česme – muškoj i ženskoj vodi.
Uz džamiju se prostiralo oveće groblje, ograđeno zidom, koje datira još iz vremena osvajanja Bosne. U haremu Ćemaluše ukopavani su članovi porodica Hadžimusić, Novo i Dženetić. Zanimljiv je primjer ratnog veterana Mustaj-bega Dženetića, koji je umro 1874. godine. On je vakufu oporučno ostavio stotinu dukata sa izričitom naredbom da ga ukopaju između dva najstarija šehidska nišana.
Dolaskom Austro-Ugarske, mahala Ćemaluša (današnja ulica Ćemaluša) počinje se naglo graditi, pa su u kratkom periodu, umjesto bosanskih kuća, nikle masivne zgrade, a duž Ferhadije su postavljene šine kojima je povremeno prolazio ćiro dovozeći materijal za gradnju Katedrale. Tako velika građevinska aktivnost pored džamije uzrokovala je njeno postepeno propadanje, kao i odsutnost većeg broja vjernika.
U periodu između dva svjetska rata u arhitekturi Sarajeva počinje se osjećati snažni evropski uticaji moderne koji teži kreaciji slobodne i čiste geometrijske arhitektonske forme.
Tako se ni ova lijepa džamija nije mogla odbraniti od urbanističkih zamisli vlasti Kraljevine Jugoslavije, koje su u junu 1939. godine naredile uklanjanje džamije. Vakufska direkcija ruši ostatke džamije i započinje u to vrijeme hrabar građevinski poduhvat, koji će trajno obilježiti panoramu grada. Odlučeno je da se gradi veliki objekt – prvi neboder u Sarajevu, a jedan od pet u regionu u tadašnje vrijeme. Projekat nebodera uradio je poznati arhitekta Reuf Kadić.
izvor: Avaz, bnn.ba
