LAVRENTIJ BERIJA – Staljinov Himmler
Dana 23. decembra 1953. godine smaknut je najzloglasniji Staljinov saradnik Lavrentij Berija. Bio je šef sovjetskog NKVD-a, organa koji je objedinjavao i redovnu i tajnu policiju, te je bio na čelu gulaga. Sam Staljin je na Jalti predstavio Beriju američkom predsjedniku Rooseveltu riječima moj Himmler. Lavrentij Berija odrađivao je najmonstruoznije naredbe svog šefa – bio je ubica, silovatelj i organizator sistema gulaga u kojima su završavali građani, akademici, visoki vojni oficiri i porodice prokazanih ljudi – uglavnom milioni žrtava. Lavrentij Berija smatra se i danas oličenjem kriminalne monstruoznosti Staljinovog režima. Bio je vrlo inteligentan, sposoban i neumoran administrator “dalekosežne vizije”.
Baš kao i Staljin, Lavrentij Berija je rođen i odrastao u Gruziji. Staljinov saveznik na Kavkazu ispočetka bio je Nestor Lakoba, koji je Beriji pomogao u napredovanju. Kad su se njih dvojica sukobili, Staljin je Beriji dopustio da ubije Lakobu, što je Berija i učinio, otrovavši ga nakon večeri u operi. Međutim, to nije zadovoljilo Beriju, pa je naknadno ubio i Lakobinu cijelu porodicu – nije volio imati žive protivnike. Volio je lično mučiti ljude, a omiljena razonoda Berije i Staljina bila je smišljanje zanimljivih načina likvidacije neprijatelja. Kada je Berija saznao da Lakobina žena ima strah od zmija, doveo ju je do ludila stavivši joj zmije u ćeliju.
U septembru 1939. je postavljen za šefa Glavne administracije državne sigurnosti NKVD-a, a u novembru je naslijedio Nikolaja Ježova na čelu NKVD-a (Ježov je likvidiran 1940.). U martu 1940. je pripremio pogubljenje 25.700 Poljaka, među kojima su bili intelektualci i 14.700 ratnih zarobljenika u Katinjskoj šumi, nedaleko od Smolenska.
Tokom Drugog svjetskog rata je preuzeo odgovornost za glavna unutrašnja pitanja, koristeći milione ljudi koje je NKVD zatvorio u radne logore za ratnu proizvodnju. Iako nikada nije učestvovao u vojnoj komandi, Berija je, svojom organizacijom ratne proizvodnje, napravio značajan doprinos sovjetskoj pobjedi u Drugom svjetskom ratu.
Godine 1944, kada su Nijemci izbačeni sa sovjetske teritorije, Berija je bio zadužen za razne etničke manjine optužene za saradnju sa okupatorom, uključujući Čečene, Inguše, Krimske Tatare i Nijemce sa Volge. Oni uz značajne žrtve deportovani u sovjetsku Centralnu Aziju.
Obzirom da je Staljin bio paranoičan lik koji se stalno bojao za svoju vlast, 1946. godine udaljio je Beriju iz Ministarstva unutrašnjih poslova i na njegovo mjesto postavio Abakumova. Berija je bez obzira na to imao veliki uticaj u procesu koji je Sovjetima omogućio dobivanje atomske bombe. Staljin je time bio oduševljen, što je Berija iskoristio kako bi ga okrenuo protiv svog nasljednika, pa je Abakumov ubrzo strijeljan.
Kako se Staljin bližio svojim sedamdesetim, poslijeratnim godinama je dominirala prikrivena borba za naslijeđe. Na kraju rata je izgledalo da je najvjerovatniji nasljednik Andrej Ždanov, partijski vođa u Lenjingradu tokom rata. No, Ždanov je iznenada umro augusta 1948, a Berija je tada krenuo u konsolidaciju svoje moći, čistkom Ždanovljevih saradnika zvanom “Lenjingradska afera”, tokom koje je ubijeno više od 2.000 ljudi.
Nakon Staljinove smrti 7. marta 1953. godine, Berija je postavljen za prvog zamjenika premijera i ponovo je bio na čelu sigurnosti, ali njegov problem bio je taj što su ga se svi članovi Politbiroa bojali i što su ga se željeli riješiti. Nikita Hruščov sazvao je sastanak rukovodstva zemlje 26. juna 1953. godine i napao Beriju, optuživši ga da radi za britansku obavještajnu službu i zatražio je njegovu smjenu. Nedugo zatim Berija je uhapšen.
Beriji je sudio specijalni sud. Kada je donesena smrtna presuda na koljenima je molio za milost i pisao očajnička pisma saborcima, ali su na kraju i on i njegovi saradnici likvidirani. Njegov krvnik, sovjetski general Pavel Batitski, gurnuo mu je krpu u usta i pucao u čelo u prostorijama zloglasnog moskovskog zatvora Lubjanka, u kojem su, prema Berijinim naredbama, završile stotine hiljada ljudi.
