PAD JATOVOG AVIONA – ustaška bomba ili čehoslovačka raketa
Nesreća aviona Jugoslovenskog Aerotransporta dogodila se 26. januara 1972. godine, kada je avion DC-9 u vlasništvu JAT-a eksplodirao na relaciji Stockholm-Kopenhagen-Zagreb-Beograd. Avion je s 10.050 metara pao u blizini sela Srbská Kamenice u tadašnjoj Čehoslovačkoj. Od 28 osoba – 23 putnika i 5 članova posade – svi su poginuli osim stjuardese Vesne Vulović koja je bila vezana za svoje sjedište u zadnjem dijelu aviona koji je, nakon eksplozije, ostao spojen na toalete i pao na snijegom pokrivenu planinu.
Dan nakon pada aviona u redakciju jednih švedskih novina stigla je anomnimna informacija da su avion oborili hrvatski nacionalisti. Niko se više nije javio sa željom da preuzme odgovornost za ovaj teroristički akt. Jugoslavija je kao počinioce zločina odmah označila ustašku emigraciju. Istragom je utvrđeno da je do nesreće došlo nakon što je eksplodirala bomba podmetnuta u avion. U to se vrijeme u avion ulazilo kao u autobus, i moglo se ući na svim usputnim stanicama, a mjere kontrole nisu bile kao danas. Poslije ove nesreće uvedena su nova pravila.
Međutim, zapadnonjemački mediji su 2009. tvrdili kako su ga srušili piloti MIG-a čehoslovačke vojske zamijenivši ga za neprijateljsku letjelicu.
Prema njihovim tvrdnjama, činjenice iz istrage govore da je avion pao s visine od 5.400 metara i da je oboren raketom iz aviona vojske Varšavskog ugovora, koja je u to vrijeme na nebu Čehoslovačke održavala redovne manevre. Prema naredbi, nebo je zbog manevara bilo zatvoreno do 16 sati. Prema redu letenja, DC-9 koji je poletio iz Kopenhagena trebalo je da preleti Čehoslovačku oko 17 sati.
Zabrana leta je ipak produžena jer je u to vrijeme Čehoslovačku trebalo da preleti avion u kom se nalatio generalni sekretar sovjetske komunističke partije Leonid Brežnjev, što je čuvano u najstrožoj tajnosti. Jugoslovenski avion je, prema ovoj teoriji, poletio prije nego što je objavljeno produženje zabrane.
Tada je došlo do velikog previda u komunikaciji između vojne i civilne vazduhoplovne kontrole leta. Vojska nije informisana da se radi o preletu civilnog aviona, a na svom radaru samo je identifikovala „uljeza“. I izdata je komanda da se „uljez” ukloni.
Prema zvaničnoj verziji događaja koju su predstavile vlasti SFRJ, krivicu za rušenje aviona preuzeli su ustaški teroristi, koji su navodno postavili kofer sa eksplozivom još dok se avion nalazio u Švedskoj, prije poletanja za Kopenhagen. Ova verzija odgovarala je i jugoslovenskim i čehoslovačkim vlastima.
Rezultati tadašnje istrage o okolnostima rušenja Jatovog aviona čuvani su od javnosti kako se ne bi narušavali odnosi s Varšavskim paktom. Predstavljena je verzija događaja s ustaškim teroristima koji su prije sletanja aviona na aerodrom u Kopenhagen u Štokholmu podmetnuli kofer s eksplozivom, iako je prema nalazima tadašnje istrage utvrđeno da materijalni dokazi predstavljeni komisiji govore da je avion srušen sa zemlje.
Naime, dio aviona između krila i trupa gdje se nalazio rezervoar imao je veliku rupu, prečnika većeg od pola metra. Metal je ulubljen. Da je avion zaista oboren eksplozivom iznutra, raspao bi se na sitnije dijelove, bio bi rasut po većoj površini, a metal bi bio razvaljen prema spolja.
Tada 22-godišnja stjuardesa Vesna Vulović nije bila ni predviđena za taj let, već je mijenjala kolegicu. Oporavila se od ozljeda, među kojima su bile fraktura lobanje, prelomi nogu i privremena paraliza od struka na dole, no ponovno je prohodala nakon niza operacija.
Poslije nesreće, nastavila je raditi za JAT, ali više nije letjela nego je radila na šalteru.
