ŠPANSKA GRIPA 1918. GODINE
Stravične razmjere pandemije gripa 1918. – poznate kao “španska gripa” teško je shvatiti. Virus je zarazio 500 miliona ljudi širom svijeta i ubio oko 50 miliona – što je više od svih vojnika i civila ubijenih tokom Prvog svjetskog rata.
Dok je globalna pandemija trajala dvije godine, najviše smrtnih slučajeva zabilježeno u tri mjeseca u jesen 1918. Sada se pouzdano zna da je kobni „drugi val“ španske gripe izazvao mutirani virus koji su proširili vojnici koji su se borili u Prvom svjetskom ratu.
Virus je najvjerovatnije nastao na nekoj poljoprivrednoj farmi na američkom Srednjem zapadu. Prenosio se među pticama, svinjama, ovcama, bizonima i losovima, na kraju mutirajući u verziju koja je zarazila ljudsku populaciju. Gripa polako širila Sjedinjenim Državama u prvoj polovini 1918. godine.
Virus se brzo pojavio i u kasarnama Vojske SAD, a zatim proširio Evropom preko nekih 200.000 američkih vojnika koji su tamo ratovali. Do juna 1918. godine prvi val gripe je uglavnom nestao sa tla SAD.
Tokom aprila i maja 1918. virus se poput požara širio kroz Englesku, Francusku, Španiju i Italiju. Procjenjuje se da je tri četvrtine francuske vojske zaraženo u proljeće 1918. godine i čak polovina britanskih vojnika. Srećom, prvi val virusa nije bio posebno smrtonosan, s simptomima poput visoke temperature i malaksalosti koji su trajali samo tri dana, a stopa smrtnosti bila je slična sezonskoj gripi.
Zanimljivo je da je upravo u to vrijeme španska gripa dobila svoj pogrešan naziv. Španija je bila neutralna tokom Prvog svjetskog rata i za razliku od drugih evropskih država nije nametnula ratnu cenzuru svojim novinarima. U Francuskoj, Engleskoj i Sjedinjenim Državama novinama nije bilo dopušteno izvještavati o bilo čemu što bi moglo naštetiti ratnim naporima, uključujući i vijesti da je neki virus nanosio velike gubitke trupama. Budući da su španski novinari bili jedini koji su izvještavali o širenju gripe u proljeće 1918. godine, pandemija je postala poznata kao „španska gripa“.
Do kraja ljeta oko 10.000 ljudi je umrlo. U većini slučajeva, krvarenja u nosu i plućima ubili su žrtve u roku od tri dana. Kako je počela jesen, epidemija gripe se otela kontroli. Najčešće lokacije zaraze bile su luke širom svijeta jer su se u njima susretali ljudi sa svih strana svijeta. Afrika, Indija i Daleki Istok prijavili su epidemije. Širenje virusa među toliko mnogo ljudi učinilo je da on mutira u svoj najzarazniji i smrtonosni oblik. Kad je u septembru drugi val gripe pogodio London i Boston, rezultati su bili mnogo lošiji od onih iz prethodnog vala gripe.
Virus se u Sjedinjene Države vratio sredinom septembra kada se jedan kontigent vojnika vratio sa evropskog ratišta. Dvanaest hiljada vojnika u Massachusettsu je obolilo od gripe. Zabilježeno je na stotine smrtnih slučajeva svake sedmice. Philadelphia je bila najteže pogođeni grad u SAD. Nakon pobjedničke parade koja je održana 28. septembra virus se proširio i na ostatak grada. Gradska mrtvačnica, projektovana za smještaj 36 tijela, suočila se s dolaskom stotina mrtvih u roku od nekoliko dana. Čitav grad je bio u izolaciji, a gotovo 12 000 stanovnika grada je umrlo.
Samo u Sjedinjenim Državama od španske gripe u mjesecu oktobru 1918. umrlo je 195 000 ljudi. I za razliku od uobičajene sezonske gripe, koja uglavnom odnosi žrtve među vrlo mladim i vrlo starim stanovništvom, drugi val španske gripe odnio je ogroman broj umrlih među svim godištima a najviše žrtava je bilo između 25 i 35 godina života. Ukupno 5 od 1000 stanovnika je umrlo u SAD a 99% umrlih bilo je ispod 65 godina starosti. Najgore pogođene bile su trudne žene.
Još jedno neobično obilježje gripe bilo je da su zaražene osobe umirale vrlo brzo, nekada svega nekoliko sati nakon što bi shvatile da su bolesne. Prvi simptomi bili su umor, visoka temperatura i glavobolja (slično jakoj prehladi), a zatim bi se javili bolovi u mišićima i zglobovima. No, simptomi bi se unutar nekoliko sati znatno pogoršali. Oboljeli bi izgledali stravično – koža bi im poljubičastila, a pluća bi im bila ispunjena crvenkastom želatinastom masom koja bi ih polako gušila. Neki su kašljali toliko snažno da su si potrgali trbušne mišiće.
U ostatku svijeta smrtnost je bila mnogo gora. U Latinskoj Americi je umrlo 10 od 1000 ljudi. U Africi je bilo 15 na 1000, a u Aziji čak 35 na 1000. Procjenjuje se da je do 20 miliona ljudi umrlo samo u Indiji a u Kini između 5 i 9 miliona. Deset posto ukupnog stanovništva Tahitija umrlo je u roku od tri sedmice. Na Zapadnoj Samoi umrlo je 20 posto stanovništva. U Brazilu je umrlo 300 000 uključujući predsjednika. U Engleskoj je bilo 250 000 umrlih. U Francuskoj preko 400 000. Bolest se javila kod srpskih vojnika u aprilu na Krfu, a u julu na Solunskom frontu.
Smrtnost gripe je bila oko 2,5% zaraženih dok je kod obične gripe smrtnost 0,1%. Od španske gripe je umrlo više ljudi nego u svim bitkama Prvog svjetskog rata.
Do decembra 1918. napokon je prošao smrtonosni drugi val španske gripe, ali pandemija još uvijek nije bila gotova. U Australiji je u januaru 1919. izbio treći val i na kraju se vratio u Evropu i Sjedinjene Države. Vjeruje se da je predsjednik Woodrow Wilson dobio špansku gripu tokom mirovnih pregovora u Parizu u aprilu 1919. godine
Stopa smrtnosti trećeg vala bila je skoro visoka kao i kod drugog val, ali završetkom rata u novembru 1918. i prestankom kretanja ljudi spriječeno je da se bolest širi tako brzo, a potrajao je do juna 1919. ili, prema nekima, čak do juna 1920. godine. Iako je također zahvatio stanovništvo širom svijeta, ubijajući mnoge od svojih žrtava, privukao je mnogo manje pažnje.
