ZAKON O NACIONALIZACIJI IZ 1946. GODINE
Nacionalizacija je jedna od prvih i najradikalnijih privredno-političkih mjera koje su se sprovodile, u većem ili manjem omjeru, u svim socijalističkim zemljama, dijelom i u zemljama kapitalističkog uređenja. Predstavlja prinudni prelaz privatne imovine u društvenu, odnosno državnu svojinu krupnih, odnosno privatnih preduzeća, određenih privrednih grana ili imovine određene vrste, sa naknadom ili bez naknade.
Ovim zakonom iz decembra 1946 , izvršena je nacionalizacija privatnih preduzeća u 42 privredne grane; od rudarstva i metalurgije, brodogradnje i automobilske industrije, industrije poljoprivrednih alata, trgovine, prehrambene industrije, bankarstva, transporta i saobraćaja itd.
Aktom nacionalizacije obuhvaćena je sva pokretna i nepokretna imovina kao i imovinska prava koja su pripadala privatnim preduzećima.
Nacionalizovana su sva preduzeća koja su po svom karakteru i kapacitetu imala opću važnost za saveznu ili republičku privredu, za zaštitu narodnog zdravlja ili za kulturni razvoj narodnih masa, kao i sva preduzeća koja je republička narodna skupština progasila preduzećima od republičkog značaja, a koja nisu bila zanatskog karaktera.
Odluka o oduzimanju privatne imovine i imovine nekih organizacija je obuhvatala sljedeću imovinu:
- sva imovina njemačkog Reicha i njegovih državljana koja se nalazila na teritoriju Jugoslavije;
- sva imovina osoba njemačke narodnosti, osim imovine Nijemaca koji su se borili u redovima Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda u Jugoslaviji ili su podanici neutralnih država a nisu se držali neprijateljski za vrijeme okupacije;
- sva imovina ratnih zločinaca i njihovih pomagača, kao i imovina lica koja su presudom građanskih ili vojnih sudova bila osuđena na gubitak imovine u korist države, bez obzira na njihovo državljanstvo, tako da je i imovina jugoslavenskih državljana potpadala pod udar Odluke.
Građani na teritoriji Jugoslavije mogli su sticati i imati u svojini:
- porodičnu stambenu zgradu, tj. zgradu sa dva stana ili sa tri manja stana, ili
- najviše dva stana kao posebne dijelove zgrade, ili
- dvije porodične stambene zgrade sa najviše dva stana i trećim manjim stanom ili
- jednu porodičnu stambenu zgradu i jedan stan kao posebni dio zgrade.
Ako građani, građanska pravna lica, društvene organizacije i druga udruženja građana imaju ili steknu više zgrada i posebnih dijelova zgrada nego što po odredbama ovog zakona mogu imati u svojini, taj višak postaje društvena svojina.
Za nacionalizovanu zgradu ili posebni dio zgrade ranijem vlasniku dala se naknada koja iznosi 10% od stanarine koja se plaća za tu zgradu ili dio zgrade za vrijeme od 50 godina.
Protiv rješenja komisije za nacionalizaciju nije se mogao voditi upravni spor.
Tim zakonom nacionalizovana je i sva nepokretna imovina koja je bila u svojini stranih državljana, stranih ustanova, stranih privatnih ili javnih lica. Izuzeta je samo nepokretna imovina seljaka zemljoradnika, stambene vlasničke zgrade, kao i službena predstavništva inostranih država.
